Malariya eretcha enalikiwa ni mwasitchu onavukiwa ni atchu wa nthowa na olunmwa ni tupusi mwamuthiyana onitchaniwa Anopheles. Sawonihera okhala ni malariya iri: oviha mwili, othukumela, ovoreya wamutekhu, ovoreiwa muro, otchetcheya ni okoma. Akhala mutchu ni makatchamiho sintoko yalaa, tiyaphama oya oshipitale yokhuvela owannhu. Malalariya okhala otannha makatchamiho matokwene ya ekumi , sasa mwa anamwane ni amiravo. Wawi mwikasope wa malariya mwakihe olunmwa ni tupusi. tiyokwele wikasope owannhu mulapelaka milapa sohela orukurera ekama nari niphani. Evtiyu elaa ononihera nphurelo chene malapelo aphama sa milapa onnivahaya wowakihane olunmwa ni atupusi ya malariya.