[កំណត់ត្រារបស់អ្នកនិពន្ធ៖ Benjamin Fisher គឺជាបុគ្គលិកអភិវឌ្ឍន៍ដែលធ្លាប់ឈរជើងនៅ Central Java ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី។ ក្នុងការស្វែងរកបំណងប្រាថ្នា ដើម្បីស្វែងយល់បន្ថែមអំពីប្រធានបទជាក់លាក់នេះ Ben បានរកឃើញកន្លែងទំនេរមួយសម្រាប់ការណែនាំទូទៅ ចំពោះការចិញ្ចឹមឃ្មុំដែលមិនទិច ជាពិសេសនៅក្នុងបរិបទរបស់គាត់។ ធនធានខាងក្រោម គឺជាការខិតខំប្រឹងប្រែងក្នុងផ្នែករបស់គាត់ដើម្បីការចងក្រងព័ត៌មាន ស្តីពីការចិញ្ចឹមឃ្មុំមិនទិចក្នុងទម្រង់ដែលអាចអានបាន សម្រាប់អ្នកនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ហើយជាពិសេសបំផុតសម្រាប់អ្នកនៅលើកោះ Java។ ព័ត៌មានដែលបានចងក្រងស្វែងរកដើម្បីបង្កើតទិដ្ឋភាពទូទៅ និងការណែនាំ មិនមែនជាការណែនាំជាឯកសារយោងទូលំទូលាយនោះទេ។ ប្រភពសម្រាប់ការអានបន្ថែមត្រូវបានបញ្ចូលនៅលើទំព័រចុងក្រោយ។]
រូបទី១៖ ច្រកចូលសម្បុកនៃអាណានិគមសត្វឃ្មុំដែលមិនទិច។ រូបថតដោយ៖ Chris Kirby-Lambert @ Flickr
សេចក្តីផ្តើម
Introduction
ការចិញ្ចឹមឃ្មុំមិនទិច ឬ Meliponiculture គឺជាការថែរក្សាឃ្មុំពីក្រុមកុលសម្ព័ន្ធ Meliponini ។ ឃ្មុំដែលមិនទិច រួមមានប្រភេទសត្វឃ្មុំរាប់រយប្រភេទ ដែលក្នុងនោះមាន ៨៩ប្រភេទ ដែលអាចបញ្ជាក់បានតែនៅក្នុងតំបន់ត្រូពិច/អាស៊ីត្រូពិច និងអូស្ត្រាលី (Rasmussen, 2008) ហើយខណៈពេលដែលមនុស្សជាច្រើនអាចផលិតទឹកឃ្មុំបាន ពួកវាជាក្រុមកុលសម្ព័ន្ធនៃប្រភេទសត្វខុសគ្នាទាំងស្រុងពីឃ្មុំក្នុងស្រុក (Apis mellifera និង Apis cerana indica)។ ខណៈពេលដែលឃ្មុំមិនទិច នៅតែមានឃ្មុំខ្លះទិច ឃ្មុំទាំងនេះតូច និងមិនទាន់មានការអភិវឌ្ឍធំឡើង ដែលធ្វើអោយពួកវាមិនអាចទិចមនុស្សបាន នោះហើយជារបៀបដែលពួកវាទទួលបានឈ្មោះនេះ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ពួកវានៅតែអាចទិច (ទោះបីជាមានឈ្មោះថា: ទិចមិនឈឺ) ហើយធ្វើឱ្យចោរព្យាយាម និងឆាប់ទាក់ទាញភ្នែករបស់ចោរ ដើម្បីធ្វើការលួចយកឃ្មុំនេះ។ ឃ្មុំមិនទិចត្រូវបានរក្សាទុករាប់ពាន់ឆ្នាំមកហើយ ជាពិសេសនៅតំបន់ត្រូពិកពិភពថ្មី ដែលជាកន្លែងដែលគ្មានទឹកឃ្មុំ មុនពេលការណែនាំរបស់ពួកគេដោយអាណានិគមអឺរ៉ុប និងអ្នករុករក។ ឃ្មុំមិនទិច បានទទួលការយកចិត្តទុកដាក់តិចជាង ច្រើនក្នុងទម្រង់នៃការស្រាវជ្រាវ និងការអភិវឌ្ឍ ជាងឃ្មុំធម្មតា ដោយសារកត្តាមួយចំនួន។
ឃ្មុំដែលមិនទិច ផលិតទឹកឃ្មុំដែលមានជាតិទឹកខ្ពស់ជាងទឹកឃ្មុំដែលផលិតដោយប្រភេទឃ្មុំក្នុងស្រុក។ ជាមួយនឹងប្រភេទឃ្មុំក្នុងស្រុក បរិមាណទឹកជាធម្មតាទាបជាង ២០% នៅពេលដែលវាត្រូវបានប្រមូលផល។ ចំណែកឯទឹកឃ្មុំរបស់ឃ្មុំមិនទិច ជាមធ្យមមានទឹកប្រហែល ៣០%៖ ទោះបីជាវាអាចអាស្រ័យលើប្រភេទសត្វពី ២០ ទៅ ៤៥% ក៏ដោយ។ សមាសធាតុទឹកខ្ពស់នៅក្នុងទឹកឃ្មុំ មានន័យថា វាឆ្លងកាត់ដំណើរការបំបែកកម្មតាមធម្មជាតិ - ដូច្នេះទឹកឃ្មុំនៃឃ្មុំមិនទិចភាគច្រើនមានរសជាតិជូរ ដែលទំនងជាបណ្តាលមកពីអាស៊ីតអាសេទិក (ទឹកខ្មេះ) ឬអាស៊ីតឡាក់ទិកដែលផលិតតាមរយៈដំណើរការបំបែកកម្ម។ ដំណើរការបំបែកកម្មនេះ កើតឡើងដោយសារតែវត្តមានរបស់អតិសុខុមប្រាណ ដូចជាផ្សិត និងបាក់តេរី ដែលភាគច្រើនជា Probiotics។ សមាសធាតុទឹកខ្ពស់ជាងនេះ មានន័យថា ទឹកឃ្មុំនៃឃ្មុំមិនទិចអាចខូច ហើយគួរត្រូវបានកំដៅរម្ងាប់មេរោគ ប្រសិនបើចង់បានអាយុកាលយូរជាងនេះ។ វាក៏មានអត្ថប្រយោជន៍ដល់សុខភាពជាច្រើនដែលត្រូវបានអះអាង និងការស្រាវជ្រាវមួយចំនួនដែលបង្ហាញថា ការអះអាងទាំងនេះអាចត្រូវបានបញ្ជាក់ — រួមទាំងលក្ខណៈសម្បត្តិប្រឆាំងនឹងជម្ងឺទឹកនោមផ្អែម ដែលអាចធ្វើទៅបានតាមរយៈការការពារលំពែង។ ទឹកឃ្មុំរបស់ឃ្មុំមិនទិច ជាទូទៅត្រូវបានលក់ក្នុងតម្លៃខ្ពស់ជាងទឹកឃ្មុំពីឃ្មុំក្នុងស្រុក (Aziz et al., 2017)។
ប្រភេទសត្វឃ្មុំមិនទិចមួយចំនួន នឹងផលិតទឹកឃ្មុំបានត្រឹមតែ ២គីឡូក្រាមក្នុងមួយឆ្នាំ ខណៈពេលដែលប្រភេទផ្សេងទៀតផលិតបានតិចជាង។ នេះគឺទាបជាងទិន្នផលទឹកឃ្មុំពីសម្បុកឃ្មុំដែលផ្ស៊ាំក្នុងស្រុក ដែលជាហេតុផលមួយសម្រាប់តម្លៃទឹកឃ្មុំខ្ពស់ជាងក្នុងមួយគីឡូក្រាម។ ឃ្មុំមិនទិចក៏មានទំនោរទៅរកផ្កាជាច្រើនប្រភេទជាងឃ្មុំក្នុងស្រុកផងដែរ៖ ទោះបីជាប្រភេទខ្លះត្រូវបានពន្យល់ ដោយសារតែចំនួនដ៏ច្រើននៃប្រភេទសត្វ ខណៈដែលការស្រាវជ្រាវបង្ហាញថា ប្រភេទផ្សេងៗគ្នានៃឃ្មុំ នឹងទៅរកផ្កានៃគ្រួសាររុក្ខជាតិជាក់លាក់ដែលគេចូលចិត្ត។
សត្វឃ្មុំមិនទិច ភាគច្រើនមិនបង្កើតកោសិការាងឆកោណចេញពីក្រមួនឃ្មុំដូចប្រភេទឃ្មុំផលិតទឹកទេ។ ពួកវាប្រើជ័ររុក្ខជាតិដើម្បីបង្កើតសារធាតុក្រមួន (ដែលឃ្មុំយកធ្វើសម្បុក) ដែលជាសមាសធាតុផ្សំដោយសត្វឃ្មុំ ហើយត្រូវបានគេស្គាល់ជាទូទៅថាជា “ជ័រឃ្មុំ” 'Bee Glue' ។ សារធាតុក្រមួនដែលបានបង្កើតឡើងពីឃ្មុំមិនទិចនេះ មានក្រមួនខ្ពស់ជាងសារធាតុក្រមួនដែលផលិតចេញពីឃ្មុំធម្មតា ហើយពេលខ្លះប្រៀបដូចជាស្រទាប់ស្តើងរុំព័ទ្ធទឹកឃ្មុំ។ សម្ភារៈនេះត្រូវបានប្រើដើម្បីរុំទឹកឃ្មុំនៅក្នុង 'រុន្ធតូចៗ' (រូបទី២) ហើយក៏បិទរុន្ធជិត បង្កើតរចនាសម្ព័ន្ធផ្សេងទៀតនៅក្នុងសម្បុកឃ្មុំ និងកប់ខ្មោចសត្វធំដែលងាប់ សម្រាប់ឃ្មុំធ្វើបំលាស់ទី (ឧទាហរណ៍ សត្វកណ្ដុរ សត្វល្អិតធំផ្សេងទៀត។ល។)។ សារធាតុក្រមួន ប្រែទៅជាពណ៌ក្រម៉ៅ អាចប្រមូលផល និងអាចប្រើប្រាស់បានដោយមនុស្សតាមវិធីមួយចំនួន។ វាអាចត្រូវបានគេប្រើ ដើម្បីផលិតជាប្រភេទវេនីសសម្រាប់លាបឈើ វាអាចប្រើបានក្នុងគ្រឿងសម្អាងមួយចំនួន ហើយវាមានអត្ថប្រយោជន៍ជាច្រើនដែលបានបញ្ជាក់ និងអះអាងចំពោះសុខភាពប្រសិនបើប្រើប្រាស់។ សារធាតុក្រមួន ត្រូវបានគេបង្ហាញថា ជាថ្នាំប្រឆាំងនឹងមេរោគ និងប្រឆាំងនឹងបាក់តេរី។ ក៏មានការស្រាវជ្រាវដែលបង្ហាញថា សារធាតុក្រមួន អាចមានប្រសិទ្ធភាពក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំង និងការពារជម្ងឺមហារីក។ នៅទីនេះនៅប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ខ្ញុំត្រូវបានគេប្រាប់ថា សារធាតុក្រមួន ត្រូវបានគេប្រើជាឱសថផងដែរ ហើយត្រូវបានចេញវេជ្ជបញ្ជាសម្រាប់អ្នកជម្ងឺ
មហារីក។
រូបទី២៖ ក្រឡេកមើលជិតនៃរចនាសម្ព័ន្ធសម្បុកឃ្មុំមិនទិច សម្រាប់ Heterotrigona itama ។
[កំណត់ត្រារបស់អ្នកនិពន្ធ៖ សម្រាប់សំណួរ មតិយោបល់ ឬបទពិសោធន៍ផ្ទាល់ខ្លួនលើប្រធានបទនេះ សូមចូលទៅកាន់វេទិកា 'ការសន្ទនា' សហគមន៍អេកូ Meliponiculture: ការចិញ្ចឹមឃ្មុំមិនទិច។]
ឃ្មុំមិនទិចនៅកោះ Java
មានព័ត៌មានខុសៗគ្នា អំពីចំនួនប្រភេទសត្វឃ្មុំមិនទិចមានវត្តមាននៅលើកោះ Java។ ព័ត៌មានតែមួយគត់ដែលខ្ញុំអាចស្វែងរកតាមអ៊ីនធឺណែត បានអះអាងថា អាចមានពីប្រាំមួយទៅប្រាំបួន (ឬច្រើន) ប្រភេទនៅលើកោះ Java៖ ប៉ុន្តែបានបន្តចុះបញ្ជីតែប្រាំមួយប្រភេទទេ។ ប្រភេទសត្វទាំងនេះរួមមានៈ Geniotrigona thoracica, Heterotrigona itama, Lepidotrigona terminata, Tetragonula drescheri, Tetragonula laeviceps និង Tetrigona apicalis (Pangestika et al., 2017)។
ឃ្មុំទាំងនេះមានទំហំខុសៗគ្នា ជាមួយនឹងឃ្មុំកម្មករធំបំផុត ដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់ប្រភេទសត្វ Heterotrigona itama និង Tetrigona apicalis ទាំងពីរមានប្រវែងលើសពី ៥មីលីម៉ែត្រ ជាមួយនឹងភាពខុសគ្នាដែលគួរអោយកត់សំគាល់ចម្បងរវាងសត្វទាំងពីរ គឺជាស្លាបពីរពណ៌របស់ឃ្មុំប្រភេទ T. apicalis ។ នៅក្នុងរូបភាពខាងក្រោម (រូបទី៣) យើងអាចឃើញការប្រៀបធៀបនៃប្រភេទសត្វឃ្មុំបីប្រភេទ—ដែលមានវត្តមាននៅលើកោះ Java—នៅក្បែរគ្នាជាមួយនឹងឃ្មុំក្នុងស្រុកអាស៊ី។ ឃ្មុំដែលមានបទពិសោធន៍ច្រើនបំផុតជាមួយខ្ញុំ ជឿថាជា T. drescheri ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ននេះខ្ញុំមិនប្រាកដថា ប្រភេទនេះមានទំហំតូចជាងប្រភេទទាំងអស់ខាងលើនោះទេ។ សត្វឃ្មុំមិនទិចជាច្រើន ដែលយើងមាននៅទីនេះ ត្រូវបានគេយល់ច្រឡំថា ជាសត្វរុយតូចៗ ឬជាសត្វសុច ឬមមុង—ដើម្បីដាក់អ្វីៗទៅក្នុងទស្សនៈលើទំហំរបស់វា។
រូបទី៣៖ ការប្រៀបធៀបនៃឃ្មុំធម្មតាចំនួន ៤។ ពីខាងឆ្វេង៖ Apis cerana, Heterotrigona itama, Tetrigona apicalis, Tetragonula laeviceps ។
ប្រភេទសត្វទាំងនេះមួយចំនួន អាចត្រូវបានរកឃើញនៅលើកោះឥណ្ឌូនេស៊ីផ្សេងទៀតផងដែរ ហើយខ្លះអាចត្រូវបានរកឃើញនៅក្នុងតំបន់ផ្សេងទៀតនៃអាស៊ីអាគ្នេយ៍៖ រួមទាំងប្រទេសកម្ពុជា ម៉ាឡេស៊ី និងសិង្ហបុរី។ វាក៏មានប្រភេទសត្វឃ្មុំមួយចំនួនដែលត្រូវបានឃើញនៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ត្រូវបានរកឃើញនៅឆ្ងាយ ដូចជាប្រទេសឥណ្ឌា។ ខ្ញុំមានគម្រោងទាក់ទងសាកលវិទ្យាល័យដែលមានទីតាំងនៅ Bogor ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី (ទីក្រុងនៅជិតរដ្ឋធានីហ្សាកាតានៅលើកោះ Java) ដើម្បីព្យាយាម និងទទួលបានព័ត៌មានបន្ថែមអំពីប្រភេទសត្វដែលគេស្គាល់នៅលើកោះ Java ដោយសារការខ្វះខាតព័ត៌មានដែលខ្ញុំអាចធ្វើបាន។ ស្វែងរកតាមអ៊ីនធឺណិត (ជាភាសាអង់គ្លេស ឬជាភាសាឥណ្ឌូនេស៊ី)។
ការចាប់យកអាណានិគម និងរចនាសម្ព័ន្ធសម្បុកឃ្មុំ
ដូចដែលអាចត្រូវបានសន្និដ្ឋានដោយទំហំឃ្មុំ និងបរិមាណទឹកឃ្មុំដែលអាចប្រមូលផលបាន ឃ្មុំមិនទិចមានទំនោរបង្កើតសម្បុកតូចជាងឃ្មុំក្នុងស្រុក។ ភាគច្រើននៃពេលវេលា—ជាមួយនឹងឃ្មុំមិនទិច នៅទីនេះនៅលើកោះ Java —សម្បុករបស់វាត្រូវបានរកឃើញនៅក្នុងគុម្ពោតឬស្សី ឈើ ថ្ម ឬជញ្ជាំងឥដ្ឋ ឬពិតជាប្រហោងតូចៗណាមួយ។ មានវិធីសាស្រ្តមួយចំនួនសម្រាប់ការចាប់យកព្រៃទាំងនេះជាអាណានិគម ដើម្បីផ្ទេរពួកវាទៅសម្បុកដែលបង្កើតឡើងដោយមនុស្សសម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងគ្រួសារ ឬប្រព័ន្ធកសិដ្ឋាន។
វិធីសាស្រ្តចម្បង ដែលត្រូវបានប្រើក្នុងការផ្ទេរសម្បុកពីព្រៃចូលទៅក្នុងប្រព័ន្ធដែលបង្កើតឡើងដោយមនុស្ស គឺសាមញ្ញណាស់។ នៅពេលដែលសម្បុកនៅព្រៃត្រូវបានរកឃើញ ការវាយតម្លៃមួយគួរតែត្រូវបានធ្វើឡើង ថាតើអាចចាប់យកសម្បុកព្រៃបានយ៉ាងងាយស្រួលដោយរបៀបណា។ ឧទាហរណ៍ តើសម្បុកត្រូវបានបង្កប់ក្នុងកំទេចកំទីឈើ គុម្ពឬស្សី ឬធុងប្លាស្ទិក ឬធុងធ្វើពីដែក? ប្រសិនបើដូច្នេះ ការដកសម្បុកគ្រាន់តែពាក់ព័ន្ធនឹងការបើកសម្ភារៈកន្លែងវានោះ។ បន្ទាប់មក សមាសធាតុជាក់លាក់នៃសម្បុកត្រូវបានដកចេញ ហើយដាក់នៅក្នុងសម្បុកថ្មី ដែលបង្កើតឡើងដោយមនុស្ស។
រូបទី៤៖ ឧទាហរណ៍នៃរចនាសម្ព័ន្ធសម្បុកឃ្មុំមិនទិច ដោយប្រើប្រអប់ឈើដែលធ្វើដោយមនុស្ស។ ចំណាំសម្បុកដែលសាងសង់ពីសារធាតុក្រមួនជំនួសឱ្យក្រមួន ដូចដែលជាធម្មតាត្រូវបានគេរក ឃើញនៅក្នុងអាណានិគមឃ្មុំអឺរ៉ុបមួយ។
នៅក្នុងរូបខាងលើ (រូបទី៤) យើងឃើញឧទាហរណ៍នៃរចនាសម្ព័ន្ធសម្បុកពីខាងក្នុងនៃសម្បុកឈើ ដែលបង្កើតឡើងដោយមនុស្សសាមញ្ញ។ ប្លង់គឺស្រដៀងទៅនឹងប្លង់នៃសម្បុកឃ្មុំ ដែលមានភាពខុសគ្នាចម្បង គឺថាទ្រងទ្រាយសម្បុកត្រូវបានធ្វើពីសារធាតុក្រមួនជំនួសឱ្យក្រមួន។ ច្រកចូលនៃសម្បុកពិសេសនេះ ត្រូវបានរកឃើញនៅផ្នែកខាងលើនៃរូបភាព (មិននៅក្នុងទិដ្ឋភាព)។ ទម្រង់វាកំពុងត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីរក្សាទុកលំអង ដែលជាប្រភពអាហារប្រូតេអ៊ីនសម្រាប់កូនឃ្មុំ។ កោសិកាពណ៌សដែលបង្ហាញក្នុងរូបភាព ដែលតំណាងឱ្យទម្រង់បន្ទាប់នៅក្នុងសម្បុក គឺជាកោសិកាដែលមានកូនឃ្មុំដែលជិតដល់ពេលពេញវ័យ ហើយត្រូវបានគេហៅថា 'កោសិការុន្ធកូនឃ្មុំ' នៅក្នុងសម្បុកឃ្មុំមិនទិច និងសម្បុកឃ្មុំ (រូបទី៤)។ កោសិកាមានទំនោរទៅរកភាពក្រម៉ៅនៅក្នុងប្រភេទសត្វភាគច្រើន ប្រសិនបើពួកវាមានកូនឃ្មុំតូចៗ - កោសិកាពណ៌សដែលបង្ហាញថា មាន 'កូន' ជិតក្លាយជាដឹកឌឿ។ វាត្រូវចំណាយពេលប្រហែល ៣៥-៥០ថ្ងៃសម្រាប់កោសិកាដើម្បីបង្កើតឃ្មុំអាស្រ័យលើប្រភេទសត្វ។
ទីបី និងចុងក្រោយ រចនាសម្ព័ន្ធនៅក្នុងសម្បុកគឺ 'ថង់ទឹកឃ្មុំ'។ នេះគឺជាកន្លែងរក្សាទុកទឹកឃ្មុំនៃឃ្មុំមិនទិច ហើយវាស្ថិតនៅឆ្ងាយបំផុតពីច្រកចូល។ ដូចសត្វឃ្មុំនាំលម្អងដែរ អាកប្បកិរិយានេះអាចត្រូវបានទាញយកតាមរយៈការប្រើប្រាស់រចនាសម្ព័ន្ធ ក្បាលផ្លិត ជាមួយ Queen Excluder (បន្ទះសំណាញ់ក្នុងសម្បុកឃ្មុំសម្រាប់រក្សាស្តេចឃ្មុំញីមិនឱ្យធ្លាក់ចុះក្រោម)។ រចនាសម្ព័នតួសម្បុក គឺជាការបែងចែកនៅក្នុងសម្បុកដែលបង្កើតឡើងដោយមនុស្ស ហើយទឹកឃ្មុំក្នុងតួសម្បុក គឺជារចនាសម្ព័ន្ធដែលបង្កើតឡើង ដើម្បីផ្ទុកតែទឹកឃ្មុំ។ ការមិនរាប់បញ្ចូលកោសិកាកូនឃ្មុំ ត្រូវបានសម្រេចតាមរយៈការប្រើប្រាស់បន្ទះសំណាញ់ក្នុងសម្បុកឃ្មុំសម្រាប់រក្សាស្តេចឃ្មុំញីមិនឱ្យធ្លាក់ចុះក្រោម។ ទាំងឃ្មុំនាំលម្អង និងឃ្មុំមិនទិច ស្តេចឃ្មុំញីមានទំហំធំជាងឃ្មុំកម្មករ។ នេះមានន័យថា រចនាសម្ព័ន្ធអាចត្រូវបានសាងសង់ដែលមានទំហំធំល្មម ដែលអាចឱ្យឃ្មុំកម្មករឆ្លងកាត់-ដែលជាការពិតណាស់កំពុងដឹកទឹកឃ្មុំ-ប៉ុន្តែតូចល្មមដែលស្តេចឃ្មុំញីមិនអាចចូលបាន។ ប្រសិនបើស្តេចឃ្មុំញីមិនអាចចូលបានទេ នោះនឹងមិនមានកូននៅក្នុងផ្នែកនៃសម្បុកនោះទេ ព្រោះវាគឺជាស្តេចឃ្មុំញីដែលដាក់ពងចូលទៅក្នុងកោសិកាកូន។
ធម្មជាតិនៃប្រភេទសម្បុកសត្វឃ្មុំមិនទិច និងការបន្តពូជ មានន័យថា វាអាចមានស្តេចឃ្មុំញីពេញវ័យមួយ និងកោសិកាស្តេចឃ្មុំញីមួយ ឬពីរជាមួយនឹងស្តេចឃ្មុំញីកូន ឬសូម្បីតែស្តចឃ្មុំញីពេញវ័យជាមួយស្តេចឃ្មុំញីស្តេចឃ្មុំញីព្រហ្មចារីមួយ ឬពីរ។ នេះមានន័យថា សម្បុកពីរ ឬបីអាចត្រូវបានបង្កើតឡើង ពីសម្បុកព្រៃតែមួយ។ សម្បុកបង្កើតដោយមនុស្សមួយៗ ត្រូវការសមាមាត្រមួយនៃលម្អង កូន និងរចនាសម្ព័ន្ធថង់ទឹកឃ្មុំពីអាណានិគមដើម។
នៅពេលដកសម្បុកចេញពីរចនាសម្ព័ន្ធអចិន្រ្តៃយ៍ដែលមិនអាចបើកបាន ដូចជាថ្ម បេតុង ឬជញ្ជាំងឥដ្ឋ ដំណើរការនេះកាន់តែទាក់ទាញ។ ដំណើរការចម្បង (ដែលជាក់ស្តែងអាចប្រើសម្រាប់ឃ្មុំផងដែរ) គឺការបិទច្រកចូលសម្បុក និងអនុញ្ញាតឱ្យមានការបើកតែមួយតាមរយៈបំពង់ ឬទុយោដែលភ្ជាប់ទៅខាងក្រោយសម្បុកដែលមនុស្សបង្កើត។ បំពង់នេះគួរតែមានប្រវែងពី ៣០ ទៅ ៥០សង់ទីម៉ែត្រ។ គោលបំណងនៃបំពង់ទុយោ គឺដើម្បីបង្កើតផ្លូវដែលបង្កើតច្រកចូលថ្មីតាមរយៈច្រកចូលនៃសម្បុកដែលបង្កើតឡើងដោយមនុស្ស។ ឃ្មុំនឹងចាប់ផ្តើមប្រើទុយោជាផ្លូវចេញពីសម្បុក ហើយនឹងចាប់ផ្តើមផ្លាស់ទីទៅក្នុងរចនាសម្ព័ន្ធដែលបង្កើតឡើងដោយមនុស្ស ដោយសារតែភាពងាយស្រួល និងនៅជិតច្រកចូលសម្បុក។ ដំណើរការនៃការផ្លាស់ប្តូរនេះ អាចចំណាយពេលចន្លោះពីប្រាំមួយខែទៅមួយឆ្នាំ។ ហេតុផលសម្រាប់ការពន្យាពេល គឺដោយសារតែកូនតូចៗពីមុនត្រូវធំ និងក្លាយជាឃ្មុំពេញវ័យ មុនពេលដែលស្តេចឃ្មុំញីនឹងផ្លាស់ទៅកោសិកាកូនថ្មីនៅក្នុងសម្បុកដែលមនុស្សបង្កើត។ ខាងក្រោមនេះជាឧទាហរណ៍ ព័ត៌មានទាំងអស់អំពីការដកសម្បុកចេញពីជញ្ជាំង និងរូបភាពខាងក្រោម គឺមកពីវីដេអូដែលមានចំណងជើងថា Stingless Bees Part 2 – Getting Bees out from a Wall (Binu, 2016)។
បច្ចុប្បន្ន យើងកំពុងស្ថិតក្នុងដំណើរការសាកល្បងវិធីសាស្ត្រដកជញ្ជាំងនេះចេញ ដោយសារប្រភពនេះមានមូលដ្ឋាននៅរដ្ឋ Kerala ប្រទេសឥណ្ឌា ដែលមានន័យថា លក្ខណៈបច្ចេកទេសដែលបានប្រើ អាចនឹងមិនអនុវត្តចំពោះប្រភេទសត្វឃ្មុំក្នុងស្រុករបស់យើងទេ។ បច្ចុប្បន្ន ខ្ញុំមិនបានដឹងអំពីវិធីសាស្ត្រណាមួយសម្រាប់ការដកសម្បុកឃ្មុំចេញពីជញ្ជាំងក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីទេ។ រូបភាពការដកសម្បុកនៅផ្នែកខាងលើនៃផ្នែកនេះ ក៏ត្រូវបានថតចេញពីប្រភពដូចគ្នានៃវីដេអូដែលមានមូលដ្ឋាននៅ Kerala ប្រទេសឥណ្ឌាដែរ។ ប៉ុន្តែបើប្រៀបធៀបទៅនឹងការថតវីដេអូ មានគុណភាពតិចជាងនៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី (ជាពិសេសមួយនៅ Central Java ដែលយើងនៅ) ហាក់ដូចជាមិនខុសពីអ្វីដែលបានបង្ហាញនៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌានោះទេ។
មានច្បាប់ទូទៅមួយចំនួនដែលត្រូវចងចាំនៅពេលចាប់យក ឬបំបែកសម្បុកឃ្មុំ។ បន្ទាប់ពីចាប់ ឬបំបែកសម្បុកមក សម្បុកងាយនឹងរងការវាយប្រហារពីស្រមោច។ វិធីសាស្រ្តមួយចំនួនសម្រាប់ការពារស្រមោចនឹងត្រូវបានរួមបញ្ចូលនៅក្នុងផ្នែករចនាសម្បុក។ សម្បុកដែលបំបែក/ពុះ ក៏គួររក្សានៅជិតគ្នាពីដំបូង (ក្នុងរង្វង់ ៣០សង់ទីម៉ែត្រ)។ ទាំងសម្បុកដែលចាប់បាន និងសម្បុកដែលបំបែក គួរតែត្រូវបានដាក់ (នៅក្នុងសម្បុកដែលមនុស្សបង្កើត) នៅជិតទីតាំងដើម ហើយគួរតែនៅទីនោះប្រហែលមួយខែ។ អ្វីមួយដែលត្រូវចងចាំនៅពេលផ្លាស់ទីកូន ទៅសម្បុកដែលបង្កើតឡើងដោយមនុស្ស គឺថាកោសិកាពណ៌ស គឺខ្លាំងជាងកោសិកាពណ៌ត្នោត។ សារធាតុក្រមួន ក៏មានទំនោរក្នុងការទាក់ទាញឃ្មុំមិនទិចផងដែរ - វាអាចត្រូវបានប្រើដើម្បីផលប្រយោជន៍របស់អ្នកថែរក្សា ដោយដាក់សារធាតុក្រមួននៅជុំវិញច្រកចូលសម្បុកថ្មី ដើម្បីដឹកនាំឃ្មុំកម្មករដែលវង្វេងទៅទីតាំងថ្មី។ ព័ត៌មានជំនួយមួយទៀត ប្រសិនបើអាណានិគមត្រូវបានតាំងទីនៅក្នុងរចនាសម្ព័ន្ធឈើដែលត្រូវបើក វាអាចមានប្រយោជន៍ក្នុងការប្រមូលសមាជិកអាណានិគមឱ្យបានច្រើនតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន មុនពេលបើកសម្បុក។ នេះអាចត្រូវបានធ្វើ ដោយដាក់ធុងខ្យល់សម្រាប់ចាប់យកនៅលើច្រកចូល ហើយបន្ទាប់មកគោះថើរៗលើសម្បុក ដើម្បីធ្វើឱ្យឃ្មុំកាន់តែផ្អើលចូលទៅក្នុងការការពារ។ ធុងនឹងពេញ ហើយឃ្មុំអាចដាក់មួយឡែកនៅកន្លែងដែលមានម្លប់។ នេះអាចមានប្រយោជន៍ ព្រោះវានឹងកាត់បន្ថយចំនួនឃ្មុំទាំងមូល ដែលអាចរងរបួសក្នុងអំឡុងពេលដំណើរការដកចេញ ហើយថែមទាំងកាត់បន្ថយចំនួនឃ្មុំដែលអាចវាយប្រហារ ឬរំខានពីអ្នកចិញ្ចឹមឃ្មុំផងដែរ។
ការរចនាសម្បុក
មានការរចនាសម្បុកជាច្រើន ដែលខ្ញុំបានរកឃើញនៅក្នុងការស្រាវជ្រាវរបស់ខ្ញុំ នៅពេលមើលការរក្សាឃ្មុំមិនទិចនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ឬអាស៊ីខាងត្បូង។ ទាំងនេះរួមបញ្ចូល ប៉ុន្តែមិនត្រូវបានកំណត់ចំពោះ៖ សម្បុកធម្មជាតិជាមួយ នឹងក្បាលផ្លិត ក្នុងតួសម្បុកនៃសំបកដូង ការរចនាប្រអប់ឈើផ្សេងៗ សម្បុកឫស្សី និងសម្បុក PVC ។ ខ្ញុំបានឃើញរូបថតដែលថតនៅអាមេរិកកណ្តាល និងខាងត្បូង ជាកន្លែងដែលពួកគេនឹងបង្កើតសម្បុកដែលធ្វើពីដី ដូច្នេះវាពិតជាអាចទៅរួចផងដែរ។ ខ្ញុំក៏ដឹងដែរថា មានសម្បុកឃ្មុំមិនទិច ដែលត្រូវបានរក្សាទុកក្នុងប្រហោងឈើ (រូបទី៥)។
រូបទី៥៖ ឧទាហរណ៍ សម្បុកនៅក្នុងកំណាត់ឈើ ពីភាគខាងជើងប្រទេសថៃ។ ចុងទាំងសងខាងនៃកំណាត់ឈើ ត្រូវបានបិទជិត ឬនៅតាមបណ្តោយការបំបែកនៃពាក់កណ្តាលទាំងពីរ ដោយដីឥដ្ឋ ដើម្បីបិទសម្បុក។ នេះអនុញ្ញាតឱ្យសម្បុកត្រូវបានបើកយ៉ាងងាយស្រួល និង/ឬបិទឡើងវិញតាមការចាំបាច់។ រូបថតដោយ៖ Patrick Trail ។
សម្បុកប្រអប់ឈើ
សម្បុកដែលបង្កើតដោយមនុស្សដំបូង និងទូទៅបំផុតដែលខ្ញុំដឹង គឺសម្បុកប្រអប់ឈើ។ បច្ចុប្បន្ននេះ គឺជាប្រព័ន្ធមួយក្នុងចំណោមប្រព័ន្ធពីរ ដែលខ្ញុំបានឃើញនៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ហើយជាអ្វីដែលខ្ញុំបានឃើញនៅក្នុងវីដេអូពីបណ្តាប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងអាស៊ីខាងត្បូងផ្សេងទៀតផងដែរ។ សម្បុកប្រអប់អាចមានលក្ខណៈសាមញ្ញដូចដែលគេបានដឹង៖ ប្រអប់ឈើដែលមានរុន្ធតូចមួយ ដូចជាច្រកចូល។ ជាធម្មតា ប្រអប់មានគម្របដែលអាចដកចេញបាន ឬប្រអប់អាចត្រូវបានបំបែកជាពីរ។ សម្បុកជាច្រើនដែលខ្ញុំបានឃើញពិតជាបិទ និងបិទជិតដោយប្រើសារធាតុក្រមួនដែលផលិតដោយឃ្មុំ។ ជាធម្មតាប្រអប់ទាំងនេះមានបរិមាណពី ១-៤លីត្រ។ ទំហំល្អបំផុតនៃសម្បុកត្រូវបានកំណត់ដោយប្រភេទសត្វឃ្មុំ—ដោយសារប្រភេទសត្វឃ្មុំមិនទិចមានច្រើននៅក្នុងទំហំផ្សេងៗគ្នា និងទំហំ
សម្បុក។
ការរចនាខ្លះក៏ដាក់បញ្ចូលបន្ទះប្លាស្ទិករវាងគម្រប និងសម្បុក ដើម្បីអនុញ្ញាតឱ្យមានការត្រួតពិនិត្យ។ នេះអាចទៅរួច ព្រោះឃ្មុំនឹងភ្ជាប់សារធាតុក្រមួនទៅនឹងប្លាស្ទិចជំនួសឱ្យគម្របសម្បុក ដែលអនុញ្ញាតឱ្យងាយស្រួលក្នុងការដកគម្របចេញ ហើយផ្តល់ឱ្យអ្នកថែរក្សានូវសមត្ថភាពក្នុងការសង្កេតមើលសម្បុក។ នេះអាចឱ្យអ្នកថែរក្សាដឹងថា ពេលណាត្រូវប្រមូលផល និងអនុញ្ញាតឱ្យពួកគេវាយតម្លៃសុខភាព និងការរីកចម្រើននៃសម្បុក។
ប្រព័ន្ធផ្សេងទៀតដែលខ្ញុំបានឃើញរួមបញ្ចូលបន្ទប់ពីរនៅក្នុងប្រអប់ឈើនេះ។ ជាធម្មតា ត្រូវបានធ្វើដោយការផ្គុំប្រអប់ពីរដែលភ្ជាប់គ្នាទៅវិញទៅមក។ ប្រព័ន្ធទាំងនេះ ជាធម្មតារួមបញ្ចូលបន្ទះសំណាញ់ក្នុងសម្បុកឃ្មុំសម្រាប់រក្សាស្តេចឃ្មុំញីមិនឱ្យធ្លាក់ចុះក្រោម (បានរៀបរាប់ពីមុននៅក្នុងឯកសារ)។ ការមិនរាប់បញ្ចូលទាំងនេះជាធម្មតាគ្រាន់តែជាបន្ទះឈើដែលមានរន្ធតែមួយ ឬច្រើនត្រូវបានខួងចូលទៅក្នុងវា។ ប្រព័ន្ធប្រភេទនេះអនុញ្ញាតឱ្យដកសម្បុកពាក់កណ្តាលចេញ ដោយមិនរំខានដល់កូន ហើយជាធម្មតានឹងកាត់បន្ថយចំនួននៃការខូចខាតដល់សម្បុកនៅពេលប្រមូលផលទឹកឃ្មុំ។ នេះក៏នឹងកាត់បន្ថយការខូចខាតដល់ឃ្មុំតូចៗផងដែរ។ នៅទំព័របន្ទាប់ គឺជាការរចនាគម្រូសម្រាប់សម្បុកប្រអប់ឈើដូចដែលផ្តល់ដោយ FAO (Bradbear, 2009) (រូបទី៦)។ ការរចនានេះ គឺជាពិសេសចេញពីឯកសារដែលផ្តោតលើ Meliponiculture (វប្បកម្មចិញ្ចឹមឃ្មុំ) នៅក្នុងប្រទេសហ្វីលីពីន ប៉ុន្តែដោយសារតែនៅជិតនោះ ប្រហែលជាមានប្រភេទសត្វឃ្មុំមួយចំនួន ដែលត្រូវបានចែកចាយនៅទូទាំងប្រទេសហ្វីលីពីន និងឥណ្ឌូនេស៊ី។ ការរចនានេះរួមបញ្ចូលរុន្ធខ្យល់ - ដែលជាលក្ខណៈពិសេសដែលខ្ញុំមិនបានឃើញនៅលើប្រព័ន្ធផ្សេងទៀតរហូតមកដល់ពេលនេះ។ ការរចនានេះ ក៏មានភាពស្រដៀងគ្នាខ្លាំង នឹងការរចនាដែលខ្ញុំបានឃើញអំពីសម្បុកឃ្មុំនៅអូស្ត្រាលី—ដែលមានទំនោរទៅកន្លែងដែលព័ត៌មានជាភាសាអង់គ្លេសភាគច្រើន ស្តីពីការចិញ្ចឹមឃ្មុំមិនទិចចេញមក។ ភាពស្ទាក់ស្ទើរចម្បងរបស់ខ្ញុំក្នុងការប្រើប្រាស់ព័ត៌មានពីប្រភពអូស្ត្រាលី គឺថាតើឃ្មុំមិនទិចខុសគ្នាយ៉ាងណា ហាក់ដូចជាមកពីឃ្មុំមិនទិចរបស់ជនជាតិ Java។
រូបទី៦៖ ឧទាហរណ៍ ការរចនាប្រព័ន្ធបន្ទប់ពីរក្នុងសម្បុកឃ្មុំ ដែលប្រើនៅក្នុងប្រទេសហ្វីលីពីន (Bradbear, 2009) ។
សម្បុកធ្វើពីឫស្សី
សម្បុកឃ្មុំដែលធ្វើពីឬស្សី ដែលខ្ញុំបានឃើញ មានលក្ខណៈជាសម្បុកសាមញ្ញបំផុតដែលខ្ញុំដឹង។ សម្បុកឬស្សីនេះ មានមូលដ្ឋានប្រៀបធៀបទៅនឹងប្រភេទសម្បុកប្រអប់ដ៏សាមញ្ញបំផុត។ សម្បុកទាំងនេះ ត្រូវបានធ្វើឡើងដោយគ្រាន់តែបំបែកបំពង់ឫស្សីតាមប្រវែង ហើយខួងរន្ធតូចមួយនៅជ្រុងម្ខាង (រូបទី៧)។ បន្ទាប់មកសម្បុកមួយត្រូវបានដាក់នៅខាងក្នុង ហើយផ្នែកទាំងពីរនៃឫស្សីត្រូវបានភ្ជាប់ជាមួយគ្នា ដោយប្រើសម្ភារៈ ដូចជាលួស ឬសារធាតុក្រមួន។ ការប្រមូលផលពីសម្បុកទាំងនេះទំនងជាមានការរាតត្បាតខ្លាំង ហើយការខូចខាត គឺជៀសមិនរួចពីការធ្វើពេញមួយសម្បុកនោះទេ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ នេះប្រហែលជាវិធីមួយក្នុងចំណោមវិធីដែលមានតម្លៃទាបបំផុត និងមានប្រសិទ្ធភាពបំផុតក្នុងការបង្កើតសម្បុក។
រូបទី៧៖ ឧទាហរណ៍នៃសម្បុកឫស្សីសាមញ្ញ ការរចនាជាមូលដ្ឋានបំផុតមួយចំនួននៅទីនោះ។
សម្បុកធ្វើពីដូង
មានការរចនាចម្បងពីរដែលខ្ញុំដឹង ទាក់ទងនឹងការប្រើប្រាស់សំបកដូង (មិនរាប់បញ្ចូលអង្កាម)។ វិធីមួយ គឺការប្រើដូងមួយសម្រាប់ពេញសម្បុក។ ប្រព័ន្ធសម្បុកនេះ គឺស្ថិតក្នុងចំណោមសម្បុក ដែលមានចំណាស់ជាងគេបំផុតដែលមនុស្សជាអ្នកបង្កើត ប៉ុន្តែមានបញ្ហាមួយចំនួន រួមទាំងតម្រូវការក្នុងការបំផ្លាញសម្បុកភាគច្រើន ដើម្បីអាចទទួលបានទឹកឃ្មុំ។ នេះគឺសមរម្យសម្រាប់តែប្រភេទមួយចំនួនផងដែរ ពីព្រោះផ្នែកខាងក្នុងនៃដូងមានបរិមាណតិចតួចណាស់។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ មានវិធីមួយដើម្បីកែប្រែប្រព័ន្ធនេះ ដែលខ្ញុំនឹងពិភាក្សាក្នុងកថាខណ្ឌបន្ទាប់។
ការប្រើប្រាស់ផ្សេងទៀតសម្រាប់ដូងដែលខ្ញុំដឹង គឺជាប្រព័ន្ធដែលត្រូវបានអនុវត្តនៅក្នុងប្រទេសហ្វីលីពីន។ នៅទីនោះគេប្រើដូងដូចជាក្បាលផ្លិតមួយ - ជាមូលដ្ឋានប្រើវាបន្ថែមលើសម្បុកសម្រាប់ផ្ទុកទឹកឃ្មុំ។ នេះអាចត្រូវបានធ្វើដោយភ្ជាប់ដូងទៅនឹងសម្បុកព្រៃដែលមានស្រាប់ ឬដូងអាចត្រូវបានប្រើដូចជាក្បាលផ្លិតមយយសម្រាប់សម្បុកដូងមួយ។ ប្រភេទនៃប្រព័ន្ធទាំងនេះក៏មានប្រសិទ្ធភាពកម្លាំងពលកម្មខ្លាំងក្នុងការសាងសង់ និងប្រើប្រាស់សម្ភារៈសំណល់ទូទៅ ដែលត្រូវបានរកឃើញនៅទូទាំងតំបន់ត្រូពិច។ សំបកដូងក៏មានអត្ថប្រយោជន៍ផងដែរ ក្នុងការធន់នឹងការរលួយដែលនឹងជួយឱ្យរចនាសម្ព័ន្ធសម្បុកមានអាយុវែង។
សម្បុក PVC
យើងបានឃើញតែប្រព័ន្ធដែលភាគច្រើនប្រើវត្ថុធាតុដើមធម្មជាតិ និងមានតម្លៃទាប។ ប្រព័ន្ធខាងក្រោម គឺជាប្រព័ន្ធមួយដែលត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយដោយកសិដ្ឋានមួយនៅរដ្ឋ Kerala ប្រទេសឥណ្ឌា ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា Madhusree Honey Farm។ ខណៈពេលដែលប្រព័ន្ធនេះ មិនត្រូវបានធ្វើពីវត្ថុធាតុដើមធម្មជាតិ ដែលមានតម្លៃទាប វាត្រូវបានផលិតចេញពីវត្ថុធាតុដើម ដែលអាចប្រើប្រាស់បានយូរ និងតម្លៃសមរម្យ។ គ្រឿងបន្លាស់សម្រាប់សម្បុកនេះគួរតែមាននៅហាងទាំងឡាយណាដែលលក់ និងការផ្គត់ផ្គង់ឧបករណ៍ទឹក។
អត្ថប្រយោជន៍នៃសម្បុកនេះ គឺមិនត្រឹមតែភាពធន់ និងភាពជាប់បានយូរនៃសម្បុកប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែវាថែមទាំងអាចប្ដូរតាមបំណង ដោយប្រើសម្ភារៈដែលបានរៀបចំរួចផងដែរ។ ប្រព័ន្ធដែលនឹងត្រូវបានពិភាក្សាក្នុងរយៈពេលខ្លីអនុញ្ញាតឱ្យមានការចូលប្រើប្រាស់ និងការប្រមូលផលទឹកឃ្មុំយ៉ាងរហ័ស និងងាយស្រួលជាមួយនឹងភាពតានតឹងតិចតួចបំផុតចំពោះឃ្មុំ និងការខូចខាតដល់សម្បុកតិចតួចផងដែរ។ អត្ថប្រយោជន៍សំខាន់មួយទៀតនៃសម្បុកនេះ គឺសមត្ថភាពសម្រាប់វាសម្រាប់ព្យួរនៅកន្លែងផ្សេងៗ។ វាជួយការពារសម្បុកពីសត្វផ្សេងៗ និងអនុញ្ញាតឱ្យប្រើប្រាស់កន្លែងកាន់តែច្រើន ដោយសារសម្បុកអាចត្រូវបានព្យួរចេញពីអាគារ ដើមឈើជាដើម។ល។ ប្រភេទសត្វឃ្មុំនៅក្នុងរដ្ឋ Kerala ប្រទេសឥណ្ឌា—ដែលចែករំលែកយ៉ាងហោចណាស់មួយប្រភេទ ជាមួយប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី។
រូបភាពខាងក្រោមទាំងអស់ ត្រូវបានផ្តល់ដោយវីដេអូដែលបានរកឃើញនៅលើប៉ុស្តិ៍ Youtube Work With Nature ទាក់ទងនឹង Madhusree Honey Farm និងប្រព័ន្ធសម្បុក PVC ជាក់លាក់របស់ពួកគេ ដែលបង្កើតឡើងដោយស្ថាបនិកកសិដ្ឋាន (Binu, 2016)។
រូបទី៨៖ (1) យើងឃើញឧទាហរណ៍នៃសម្បុក PVC ។ បំពង់ខ្មៅដែលផុសចេញពីបាតទីបីនៃសម្បុក គឺជាច្រកចូលសម្បុក។ (2) សម្បុកត្រូវបានបង្ហាញដោយបើកបន្ទប់ខាងក្រោម។ បន្ទប់នេះត្រូវប្រើជាបន្ទប់ចិញ្ចឹមដែលស្តេចឃ្មុំញី និងកូនឃ្មុំរស់នៅ។ នៅពេលធ្វើការផ្ទេរសម្បុក អ្នកនឹងផ្ទេរកូន និងលម្អងចូលទៅក្នុងបន្ទប់នេះ។ (3) យើងឃើញសម្បុកដែលមានសំបកខាងក្រៅសម្រាប់ក្បាលផ្លិតត្រូវបានដកចេញ។
ការគ្រប់គ្រងស្រមោច
ប្រធានបទចុងក្រោយនៃឯកសារនេះ នឹងជាការពិភាក្សាខ្លីមួយ ស្តីពីការគ្រប់គ្រងស្រមោច។ ដូចដែលបានបញ្ជាក់ពីមុនមក នៅពេលដែលសម្បុកត្រូវបានបំបែក ផ្លាស់ប្តូរ ឬប្រមូលផលពីឃ្មុំនាពេលថ្មីៗនេះ គឺងាយនឹងរងការវាយប្រហារពីសត្វល្អិត ដូចជាស្រមោច។ ប្រព័ន្ធចម្បងសម្រាប់ការការពារស្រមោច គឺតាមរយៈការរចនា 'ចង្អូរជុំវិញសម្បុកឃ្មុំ' ជាច្រើន៖ នេះគឺជាការអនុវត្តជាក់ស្តែងបំផុត ព្រោះស្រមោចនឹងមិនឆ្លងកាត់វត្ថុរាវដូចជាទឹក ឬប្រេងនោះទេ។ ប្រសិនបើអ្នកមានសម្បុកនៅលើតុតូចមួយ ឬអ្វីទាំងអស់ដែលមាន 'ជើង' នោះដំណោះស្រាយអាចសាមញ្ញណាស់៖ អ្នកគ្រាន់តែដាក់ជើងនីមួយៗ ឬដាក់ចូលទៅក្នុងរបស់ដូចជាកំប៉ុងកាហ្វេ (ឬធុងផ្សេងទៀត) ហើយបំពេញកំប៉ុងដោយទឹក ឬប្រេង។ ជាការពិតណាស់ ជើង ឬសរសរមិនគួរមានទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងជ្រុងនៃកំប៉ុងក្នុងការងារនេះទេ។
នៅក្នុងករណីនៃសម្បុកព្យួរ ជាធម្មតាការកែប្រែប្រភេទមួយចំនួន គួរតែត្រូវបានបង្កើតឡើងសម្រាប់ខ្សែពួរ ឬខ្សែដែលភ្ជាប់សម្បុកទៅនឹងកំណាត់របស់វា។ ការកែប្រែនេះ ជាធម្មតាត្រូវទប់ទឹកដើម្បីឱ្យវាដំណើរការ។ ជម្រើសផ្សេងទៀតសម្រាប់ការពារការវាយប្រហារពីស្រមោច រួមមានការលាបសារធាតុស្អិត ឬរអិលជុំវិញទីកន្លែងផ្នែកខាងលើនៃក្បាលផ្លិត ឬជុំវិញខ្សែពួរ/ ខ្សែ ដែលប្រើសម្រាប់ភ្ជាប់វាទៅនឹងកំណាត់របស់វា។ នេះអាចរួមបញ្ចូលវត្ថុដូចជា Vaseline ឬក្រដាសស្អិតជាប់សត្វល្អិត។ ការផ្តល់យោបល់ចុងក្រោយសម្រាប់សម្បុកព្យួរ គឺត្រូវព្យួរវាជាមួយនឹងខ្សែសន្ទូច។ ខ្សែសន្ទូចពិបាកសម្រាប់ស្រមោចចាប់ ហើយអាចជួយការពារសម្បុក។ ខ្សែត្រូវតែក្រាស់ ដើម្បីទប់ទម្ងន់នៃសម្បុក៕
ឯកសារយោង
Aziz, M.S.A., Giribabu N, Rao P.V., Salleh N. 2017. Pancreatoprotective effects of Geniotrigona thoracica stingless bee honey in streptozotocin-nicotinamide-induced male diabetic rats. Pubmed. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28222394
Binu, P.T. 2016. Stingless Bees/Meliponiculture Part 1 – Designing the Beehives and Getting the Honey! Work With Nature. Nov. 13, 2016. https://www.youtube.com/watch?v=Av43ZiQP1UQ&list=PLhAXjvNqBVlOCeJ8sr8n_bK0nOYAQzOv&index=1+14
Binu, P.T. 2016. Stingless Bees/Meliponiculture Part 2 - Getting Bees out from a Wall! Including the Queen! Work With Nature. Nov. 20. 2016. https://www.youtube.com/watch?v=EvbnWpLWFFQ
Bradbear, N. 2009. Bees and their role in forest livelihoods. A guide to the services provided by bees and the sustainable harvesting, processing, and marketing of their products. Chapter 6: Meliponiculture of Stingless Bees. Foof & Agriculture Organization of the United Nations. http://www.fao.org/3/i0842e/i0842e00.pdf
Rasmussen, C. 2008. Catalog of the Indo-Malayan/Australasian stingless bees (Hymenoptera: Apidae: Meliponini). Zootaxa 1935. https://www.researchgate.net/publication/271214026_Catalog_of_the_Indo-MalayanAustralasian_stingless_bees_Hymenoptera_Apidae_Meliponini
Pangestika, N.W., Atmowidi, T., and Kahono, S. 2017. Pollen load and flower constancy of three species of stingless bees (Hymenoptera, Apidae, Meliponinae). Tropical Life Sciences Research 28(2):179–187. doi: 10.21315/tlsr2017.28.2.13