This article is from ECHO Asia Note #21
Các Hệ thống canh tác lúa cải tiến (SRI) là một phương pháp canh tác lúa đầy hứa hẹn có thể vừa giảm chi phí sản xuất – của hạt giống, phân bón, hóa chất, và nước – vừa tăng năng suất bằng cách giúp cho mỗi cây lúa phát huy hết tiềm năng của nó. Tuy nhiên, phương pháp SRI có bao gồm cấy cây con, một việc mất nhiều sức lao động mà nông dân thường kháng lại không sửa đổi.Bài viết này sẽ giới thiệu các công cụ SRI thích hợp mà tiết kiệm cả thời gian và công sức, giúp phương pháp này dễ tiếp cận hơn với nông dân (Thái Lan).
Khun Chunawat Phana-Ngam chụp ảnh cùng những công cụ SRI mà anh đã phát triển
Một giáo viên dạy nghề ngày thường và nông dân vào cuối tuần
"Tôi không tạo ra những công cụ này để bán, nhưng để giải quyết một vấn đề. Bất cứ ai phải đối mặt với một vấn đề luôn luôn muốn tìm một giải pháp. Tôi có thể cùng động não với một nhóm cộng đồng-càng có nhiều người thử nghiệm sản phẩm của chúng tôi thì càng tốt. Không chỉ tôi được hưởng lợi, nhưng họ cũng vậy. "
Hiện nay, người nông dân ở Thái Lan trung bình trên 40 tuổi. Điều đó không có nghĩa là những người trẻ tuổi đang hoàn toàn phớt lờ việc trồng lúa. Ví dụ như Chunawat Phana-Ngam, con của một nông dân ở Banpog, Ratchburee, vừa là một giáo viên trường cao đẳng nghề và lại là một nông dân vào cuối tuần. Anh muốn trồng lúa hữu cơ cho mình ăn và bán cho bạn bè hoặc những người quan tâm đến thực phẩm tốt cho sức khỏe. Anh ấy tìm kiếm các kỹ thuật mới giúp trồng lúa đơn giản và hiệu quả chi phí hơn. Anh đã thử nhiều phương pháp: tung hạt giống, gieo giống trực tiếp, cấy, cấy giống vào khay. Theo kinh nghiệm của anh, cấy là thích hợp nhất. Anh cũng nhận thấy rằng bằng cách thay thế điều kiện ẩm ướt và khô để kích thích lúa, kỹ thuật SRI có thể giúp giảm chi phí và tăng năng suất. Trong hai chu kỳ vụ mùa vừa qua, Phana-Ngam đã trồng lúa thơm (Jasmine) dùng SRI trên 12 trong 50 rai của mình (2 trong 8 ha), sản xuất 65-70 thùng mỗi rai (1625 - 1750 kg mỗi mẫu Anh). Anh cũng trồng lúa Riceberry, một giống phổ biến và tốt cho sức khỏe. Mặc dù anh trồng cây lúa này ở vị trí khó kiểm soát nước, anh vẫn sản xuất ra một sản lượng tốt. Trong suốt chu kỳ mùa vụ gần đây nhất, nông trại của anh đã bị thiệt hại bởi bốn cơn bão. Gạo Jasmine của anh vẫn có thể đứng thẳng, trong khi cánh đồng anh tung giống 'Supanburee 1' [Ed: một giống lúa] bị đốn ngã bởi cơn bão đầu tiên. Những nông dân gần kề đã rất kinh ngạc.
Phát triển công cụ SRI
SRI đòi hỏi phải cấy, là một việc khó khăn và cần nhiều sức lao động. SRI cũng đòi hỏi nhiều công sức diệt cỏ [Ed: trong khi sản xuất lúa truyền thống dựa vào nước đọng để diệt cỏ dại, SRI luân phiên lúc ướt lúc khô, vốn có tiềm năng khiến cỏ dại nảy mầm và phát triển]. Phana-Ngam phát triển một công cụ tiện lợi và thú vị giúp công việc làm cỏ dễ dàng hơn. Các công cụ mà ông tạo ra không phức tạp và dễ chế tạo. Lúc trước, ông đã sử dụng một công cụ nhập khẩu phức tạp hơn, nhưng thấy nó khó sử dụng vì nó được thiết kế cho những điều kiện khác. Phana-Ngam đã sửa đổi công cụ này, giúp nó thích hợp cho các cánh đồng Thái Lan. Ông đã phát triển cả một máy làm cỏ quay và một máy cắt cỏ vừa vào giữa các hàng SRI.
"Tôi thiết kế công cụ cắt cỏ giống một máy cắt cỏ của Nhật Bản có giá khoảng 7.000 Bạt Thái Lan ($ 230 USD). Công cụ này được chế tạo từ nhựa sợi. Nó tốn kém và không phù hợp với địa hình Thái Lan, vì vậy tôi áp dụng những nguyên tắc hữu ích của nó và tự thiết kế một cái. Để làm công cụ này, tôi chỉ sử dụng sắt đơn giản. Đính kèm lưỡi cắt là một lá chắn ngăn ngừa gây thiệt hại cho lúa trong khi làm cỏ. Tôi chế một lưỡi cắt đơn giản bằng cách nung nóng nó và uốn nguyên liệu sắt. Cuối cùng, cái máy chỉ mất khoảng 300 Bạt Thái Lan ($ 10 USD) để chế tạo, nhưng nó hoạt động tương tự như các máy Nhật Bản tôi đã sử dụng. "Tôi cũng chế tạo máy làm cỏ xoay vòng nhỏ để làm cỏ và làm tơi đất giữa các hàng SRI. Tôi làm cỏ cho lúa vào ngày thứ mười lăm (sau khi trồng?). Máy làm cỏ xoay vòng này vùi cỏ dại trong đất. Những nông dân hữu cơ sau đó có thể sử dụng vi sinh vật để giúp đẩy nhanh quá trình phân hủy .... Máy làm cỏ quay sẽ diệt cỏ nhanh hơn năm lần so với nhổ cỏ dại bằng tay, một việc phải cúi xuống và có thể gây đau lưng. Chỉ với năm chiếc máy, trả cho 5 người 300 Bạt mỗi ngày tiền công, chúng ta vẫn sẽ tiết kiệm rất nhiều thời gian và lao động, "Phana-Ngam nói.
Phana-Ngam cũng sản xuất công cụ lăn đánh dấu hàng SRI cùng với sinh viên trường cao đẳng nghề của mình. "Nếu chúng ta không muốn sử dụng một máy cấy chúng ta phải tự mình đánh dấu các hàng [để cấy theo đường thẳng]. Một số người dùng dây thừng để vẽ các đường thẳng, điều này là bất tiện. Một số người sử dụng một chiếc bừa để vẽ một đường thẳng, nhưng để tạo được đánh dấu chính xác, phải vẽ hai lần, một lần theo mỗi hướng. Công cụ lăn đánh dấu hàng mà tôi phát triển chỉ cần vẽ một lần, vì nó đánh dấu các khoảng cách ngang và dọc đồng thời]. Sau đó, bạn cấy cây lúa mầm tại điểm đích đánh dấu. Lúa của bạn sẽ trồng thành hàng thẳng, khiến dễ dàng làm cỏ, hoặc bằng phương tiện hoặc bằng tay "[Ed. Nếu hàng của bạn khúc khuỷu, nó dễ dàng làm tổn thương cây lúa khi đi ngang nó với phương tiện làm cỏ.]
Hầu hết các công cụ làm ruộng của Phana Ngam đều nhẹ và dễ sử dụng. Trước đó ông đã dùng các công cụ móc vào các máy lớn hơn như máy cày, nhưng chúng không thích hợp cho ruộng đất bùn ở Thái. Phana-Ngam đã thay đổi cách mình suy nghĩ, vì vậy anh ấy quay lại với các công cụ đơn giản.
"Đây là nghiên cứu", Phana-Ngam nói. "Tôi muốn tìm công cụ dễ dùng nhất cho các cánh đồng lúa của chúng tôi, vì mỗi công cụ đã quá nặng. Tôi đã đầu tư 10.000 Bạt Thái Lan ($ 333 USD) cho máy cày nhưng nó không hoạt động tốt. Khi bạn cào bùn nó sẽ chìm vì nó quá nặng, vì vậy tôi quay lại với công cụ nhẹ, đơn giản, và bình thường. Nếu tôi trở nên mệt, tôi chỉ cần để nó sang bên và nghỉ.
Chúng ta cũng nên cùng làm việc. Làm việc một mình nhàm chán và không vui, nhưng khi bạn làm việc với bạn bè, bạn sẽ làm xong việc nhanh hơn và vui hơn".
Thiết kế để Phát triển
Những công cụ ban đầu Phana-Ngam phát triển là không hoàn hảo. Khi anh và những nông dân khác dùng các công cụ đó, nhiều vấn đề đã xảy ra. Điều này không khiến Phana-Ngam lo lắng, vì khi xảy ra vấn đề, ông đã điều chỉnh và phát triển công cụ thêm nữa. Phana-Ngam nhận xét: "Các công cụ tôi đã làm không hoàn hảo. Tôi không sản xuất công cụ để bán, nhưng để giải quyết vấn đề. Bất cứ ai phải đối mặt với một vấn đề luôn luôn muốn tìm một giải pháp. Tôi đã có thể cùng động não với một lượng lớn người - càng có nhiều người dùng thử sản phẩm của chúng tôi càng tốt. Không chỉ tôi có lợi, mà họ cũng vậy. Tôi không sản xuất các công cụ đó để kinh doanh, nhưng để phát triển. Giờ thì những người bạn nông dân trồng lúa của tôi rất vui. "
[Một lượng ngày càng đông số người trong xã hội Thái vừa làm việc ngày thường vừa làm nông nghiệp bên cạnh để có thu nhập bổ sung]. Những "nông dân cuối tuần" này dùng công cụ của Phana-Ngam và đã giúp giải quyết các điểm yếu và các vấn đề, dẫn đến việc thiết kế một công cụ mới có tiềm năng tốt hơn hơn các mẫu trước. Những công cụ này sẽ giúp người Thái thực hành canh tác lúa bền vững.
Những ý tưởng cho thế hệ những nông dân mới
Nông dân trồng lúa ở Thái Lan cần biết những gì mà nông dân cuối tuần đã biết: "Đừng hỏi, đừng chờ đợi, cứ làm thôi." Đừng đòi hỏi giải pháp từ phía nhà nước, vì điều này thường dẫn đến nhiều vấn đề. Đừng chờ đợi, hãy hành động ngay lập tức. Nông dân có thể tồn tại nhờ khả năng tự lực của họ. PhanaNgam là một tấm gương tốt về cách trồng lúa: đầu tiên là cho việc ăn uống của mình và sau đó để bán trực tiếp cho người tiêu dùng. "Tôi có 50 rai (8 ha). Tôi bán trực tiếp cho người dân từ 10 rai (1,6 ha). Tôi chỉ bán một số cho nhà máy xay gạo. Tôi cố gắng sản xuất gạo hữu cơ. Vì tôi đã thành lập thành công một cơ sở khách hàng cho gạo của tôi, tôi có thể thấy một tương lai mới cho bản thân là một người nông dân. Tôi nghĩ nếu nông dân tiếp tục bán gạo của họ cho các nhà máy xát gạo, đến một ngày sẽ không còn nông dân trồng lúa nữa. Chỉ có những nông dân mới mà biết phát triển phương pháp mới, tự tìm kiếm khách hàng và thị trường, nghiên cứu người tiêu dùng, sản xuất các sản phẩm chất lượng (thay vì chỉ tập trung về số lượng), và bán trực tiếp cho người tiêu dùng mới tồn tại được.
Tôi muốn nhìn thấy những nông dân với những máy xát gạo nhỏ trong nhà mình, xát gạo một lần một tuần. Máy xát gạo nhỏ có thể kém hiệu quả hơn so với các máy xát lớn, nhưng chúng ta ăn những loại cơm nào hàng ngày? Chúng ta không biết chất lượng cơm chúng ta ăn. Nếu bạn ăn cơm của tôi, bạn biết nó đến từ đâu và bạn biết rằng nó có chất lượng cao. Bạn có thể đặt gạo đã xử lý từ tôi (xay hoặc xát) hoặc bạn có thể mua thóc chưa xát từ tôi ở một mức giá rẻ hơn và tự xát gạo ở nhà của bạn. Nếu bạn tự xát gạo, bạn sẽ có cám gạo và trấu nữa. Trấu có thể được dùng làm nhiên liệu cho lò khí hóa. Đây là một hệ thống hoàn chỉnh: bạn sẽ có được gạo chất lượng để ăn, và tôi tiết kiệm thời gian bằng cách bán gạo cho bạn trước khi xay xát ".
Chunawat Phana Phana-Ngam đại diện cho những "nông dân mới" thấy vai trò của họ là sản xuất lương thực cho người dân Thái Lan. Họ có những ý tưởng cho chính phủ. "Tôi muốn nhìn thấy ai đó trở thành quan chức hỗ trợ nông dân cách trực tiếp. Tôi muốn thấy chính phủ giúp đỡ nông dân giảm chi phí canh tác lúa; giúp giảm giá các công cụ, thiết bị, máy móc; và cung cấp các kiến thức đúng, chẳng hạn như thông tin về chất lượng đất. Một trong những yếu tố chính ảnh hưởng đến nông dân trồng lúa là đất. Nếu đất tốt, bất cứ thứ gì bạn trồng sẽ phát triển tốt và khỏe mạnh, nhưng nếu đất xấu, bất cứ thứ gì bạn trồng sẽ không phát triển tốt. Nông dân có thể cải thiện đất như thế nào; làm thế nào họ có thể giảm chi phí? Nông dân phải bán gạo của họ cho ai? Chính phủ nên hỗ trợ nông dân bằng cách giúp giảm chi phí canh tác bằng hành động, chứ không chỉ trong chính sách ".
Những công cụ như của Phana-Ngam giúp nông dân canh tác với sự tỉ mỉ và tập trung. Chúng là những phương tiện hiệu quả nhất để sản xuất gạo chất lượng cao. Những công cụ thích hợp này làm lợi trực tiếp cho nông dân bằng cách giảm đầu vào chi phí và công lao động. Người tiêu dùng có được gạo chất lượng cao. Môi trường cũng được lợi, vì các công cụ này hỗ trợ nông dân giảm sự phụ thuộc của họ vào hóa chất trong sản xuất lúa.